Radyasyon Onkolojisi ve Tıbbi Onkoloji

Kanser Tedavisinde İki Önemli Alan

Radyasyon Onkolojisi Nedir?

Radyasyon Onkolojisi, kanser tedavisinde radyoterapi kullanarak tümörleri küçültme ve yok etme amacı güden bir uzmanlık alanıdır. Bu bölümde kullanılan yüksek enerjili iyonize radyasyon, kanser hücrelerinin DNA yapısını bozarak, onların çoğalma yeteneklerini kaybetmelerini sağlar. Radyoterapi, kanser tedavisinde kullanılan üç ana yöntemden biridir ve cerrahi ya da kemoterapi ile birlikte veya tek başına uygulanabilir.

Tanım ve Hizmet Kapsamı

Radyasyon Onkolojisi (Radiation Oncology), radyoterapi uygulamaları ile kanserli hücrelerin etkili bir şekilde tedavi edilmesine odaklanan bir tıbbi disiplindir. Tedavi sırasında yüksek enerjili radyasyon kullanılarak tümörler hedeflenir. Radyoterapi, hem birincil tedavi yöntemi olarak hem de ameliyat ya da kemoterapi sonrası tamamlayıcı tedavi olarak uygulanabilir. Sağlıklı dokuların korunması için tedavi planlaması titizlikle yapılır. Bu süreç, radyasyonun dozunu ve uygulanma şeklini belirleyen sofistike yazılım ve teknolojilerle gerçekleştirilir. Böylece tümör küçültme sağlanırken, sağlıklı dokuların korunması en üst düzeye çıkarılır.

Radyasyon Onkolojisi Neye Bakar?

Radyasyon onkolojisi, başta kanser olmak üzere çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılır. Bu uzmanlık, genellikle tümörlerin büyümesini durdurmak veya küçültmek amacıyla uygulanır. Özellikle prostat kanseri, akciğer kanseri, baş ve boyun kanserleri gibi lokalize tümörlerin tedavisinde etkili sonuçlar elde edilir. Bununla birlikte, radyoterapi sadece kanserle sınırlı kalmaz. Beyin tümörleri, lenfomalar, sarkomlar ve bazı benign (iyi huylu) tümörler de radyasyonla tedavi edilebilir. Tedavi sırasında, radyasyonun çevre dokulara zarar vermemesi için gelişmiş hedefe yönelik tedavi teknikleri uygulanır.

Hizmet Verilen Durumlar

Radyasyon onkolojisi bölümleri, kanser tedavisinin yanı sıra aşağıdaki durumlarda da hizmet sunar:

• Metastatik kanserler: Kanserin vücutta yayılmış olduğu durumlarda, belirtileri hafifletmek ve hastalığı kontrol altına almak için radyoterapi uygulanabilir.
• Palyatif tedavi: İlerlemiş kanser vakalarında, ağrıyı azaltmak ve hastanın yaşam kalitesini artırmak amacıyla radyasyon tedavisi kullanılabilir.
• Benign tümörler: Bazı iyi huylu tümörler, cerrahi müdahale yapılamayan veya istenmeyen durumlarda radyasyonla tedavi edilebilir.
• Cilt kanserleri: Yüzeyel radyoterapi, bazı cilt kanseri türlerinin tedavisinde yaygın olarak kullanılır.

Tedavi Teknolojileri

Radyasyon Onkolojisi, teknolojinin hızla geliştiği bir alandır. Günümüzde kullanılan en yaygın tedavi teknolojileri şunlardır:

• Yoğunluk ayarlı radyoterapi (IMRT): Bu teknolojide, radyasyonun yoğunluğu tümörün boyutuna ve şekline göre ayarlanarak çevre dokulara en az zarar verilir.
• Stereotaktik radyocerrahi (SRS): Beyin tümörleri gibi küçük, kesin hedeflenmesi gereken alanlar için kullanılan bu yöntem, yüksek dozlarda radyasyonun kesin bir şekilde uygulanmasını sağlar.
• Proton terapisi: Geleneksel X-ışınlarından farklı olarak, protonlar tümörleri daha hedefe yönelik bir şekilde tedavi eder, çevre dokulara daha az zarar verir.
• Brakiterapi: Bu yöntemle radyoaktif kaynak doğrudan tümörün içine veya yakınına yerleştirilir. Özellikle prostat kanseri gibi bazı kanser türlerinde oldukça etkilidir.

Uzmanların Görevleri

Radyasyon onkolojisi uzmanları, kanser tedavisinde kilit bir rol oynar. Bu uzmanlar, hastaların tanı ve tedavi süreçlerini yönetir, hastaya özel tedavi planlarını oluşturur ve uygular. Doz hesaplaması, tedaviye başlamadan önce uzmanlar tarafından yapılan en önemli işlemlerden biridir. Aynı zamanda, tedavi sırasında hasta takibi yapılır ve olası yan etkiler kontrol edilir. Multidisipliner ekiplerle çalışarak, radyasyon onkologları cerrahlar ve medikal onkologlarla iş birliği içinde çalışır.

Tedavi Öncesi Hazırlık

Radyoterapi öncesinde, hastanın durumu detaylı bir şekilde incelenir. Bu süreçte yapılan işlemler şunlardır:

• Görüntüleme: MRI, CT taramaları veya PET taramaları gibi görüntüleme teknikleri kullanılarak tümörün boyutu, konumu ve çevre dokularla ilişkisi belirlenir.
• Simülasyon: Tedavi öncesinde, hastanın vücudu radyasyonun nasıl uygulanacağını belirlemek için simülasyona tabi tutulur.
• Maskeler veya kalıplar: Bazı kanser türlerinde, hastanın tedavi sırasında doğru pozisyonda kalmasını sağlamak amacıyla yüz maskeleri veya vücut kalıpları kullanılır.
• Fiziksel hazırlık: Tedavi süresince hastanın fiziksel durumu göz önüne alınarak, diyet ve diğer yaşam tarzı önerileri verilir.

Bu tedavi planlamasının amacı, tedavi sırasında sağlıklı dokuların korunması ve tümörün en etkili şekilde hedeflenmesidir.

Tedavi Sırasında ve Sonrası Takip

Tedavi sürecinde, hasta düzenli olarak takip edilir ve yan etkiler izlenir. Özellikle deri tahrişi, yorgunluk, ve bulantı gibi yan etkiler ortaya çıkabilir, ancak bunlar genellikle tedavi tamamlandıktan sonra düzelir. Tedavi sonrası takip, hastanın durumu ve kanserin tekrar ortaya çıkma riskine bağlı olarak devam eder.

Tıbbi Onkoloji Nedir?

Tıbbi Onkoloji, kanserin ilaçlarla tedavisini yöneten bir tıbbi uzmanlık alanıdır. Bu alan, kanser hastalarının kemoterapi, immünoterapi, hedefe yönelik tedavi ve hormonal tedavi gibi ilaç tedavilerini planlar ve yönetir. Tıbbi onkologlar, kanserin tipine, yayılımına ve hastanın genel sağlık durumuna göre en uygun tedavi yöntemini belirler.

Tanım ve Hizmet Kapsamı

Tıbbi Onkoloji (Medical Oncology), kemoterapi gibi ilaçların kanser tedavisinde kullanımını yöneten bir disiplindir. Bu tedavi yöntemleri, kanser hücrelerinin büyümesini durdurmayı ya da yok etmeyi amaçlar. Kemoterapi (chemotherapy), kanser hücrelerinin hızlı çoğalmasını hedefleyen güçlü ilaçlar kullanır. İmmünoterapi (immunotherapy), bağışıklık sisteminin kanserle savaşma yeteneğini artıran bir tedavi yöntemidir. Hedefe yönelik tedavi (targeted therapy), kanser hücrelerinde bulunan spesifik proteinleri veya genetik mutasyonları hedeflerken, hormonal tedavi (hormonal therapy) ise hormonlara duyarlı kanser türlerinin tedavisinde kullanılır.

Tıbbi onkoloji, sadece tedavi sürecini yönetmekle kalmaz, aynı zamanda hastanın tüm tıbbi durumu ile ilgilenir. Bu kapsamda, tedavi öncesi ve sonrası değerlendirmeler, yan etkilerin yönetimi ve hastanın yaşam kalitesinin iyileştirilmesi gibi geniş bir hizmet yelpazesi sunar.

Tıbbi Onkoloji Neye Bakar?

Tıbbi onkoloji, kanserin her aşamasında müdahale edebilen bir uzmanlık alanıdır. Erken evre kanserler, lokalize tümörler, ve metastatik kanserler tıbbi onkologlar tarafından tedavi edilir. Ayrıca, aşağıdaki tedavi süreçlerine tıbbi onkologlar liderlik eder:

• Kemoterapi uygulamaları: Hızlı bölünen kanser hücrelerini yok etmek amacıyla ilaç tedavisi kullanılır.
• İmmünoterapi: Bağışıklık sisteminin, kanser hücrelerini daha etkili bir şekilde tanımasını ve yok etmesini sağlayan ilaçlar.
• Hedefe yönelik tedavi: Kanser hücrelerinin yüzeyinde veya içinde bulunan spesifik protein veya genetik yapıları hedefleyen ilaçlar.
• Hormonal tedavi: Özellikle meme kanseri ve prostat kanseri gibi hormonlara duyarlı kanser türlerinde hormon üretimini azaltan ya da hormonların etkisini engelleyen ilaçlar kullanılır.

Tıbbi onkoloji aynı zamanda kanserle ilgili komplikasyonların yönetiminde de önemli bir rol oynar. Örneğin, metastatik kanserlerin neden olduğu ağrı, yorgunluk veya beslenme bozuklukları gibi sorunların çözümünde tıbbi onkologlar öncülük eder.

Hizmet Verilen Durumlar

Tıbbi onkoloji, çok çeşitli kanser türleri ve evrelerinde hizmet sunar. Tedavi edilen durumlar arasında şunlar yer alır:

• Meme kanseri: Hormonal tedavi ve kemoterapi genellikle meme kanserinde kullanılır.
• Akciğer kanseri: İleri evre akciğer kanserlerinde immünoterapi ve hedefe yönelik tedaviler sıklıkla uygulanır.
• Lenfoma: Hem Hodgkin hem de Hodgkin dışı lenfomalar, kemoterapi ve immünoterapi ile tedavi edilebilir.
• Kolorektal kanser: Hedefe yönelik tedavi ve kemoterapi kombinasyonu bu kanser türünün tedavisinde yaygındır.
• Metastatik kanserler: Vücudun diğer bölgelerine yayılmış kanserler, tıbbi onkologlar tarafından yönetilir ve genellikle palyatif tedavi stratejileri uygulanır.

Tedavi Teknolojileri

Tıbbi onkoloji, kanser tedavisinde kullanılan en son teknolojik gelişmelerden faydalanır. Bu tedavi yaklaşımları şunları içerir:

• Kemoterapi ilaçları: Kanser hücrelerinin bölünme hızını hedef alan çeşitli ilaçlar mevcuttur. Bu ilaçlar damardan veya oral yolla alınabilir.
• İmmünoterapi: Kanser hücrelerini hedef almak için bağışıklık sistemini güçlendiren tedavilerdir. İmmünoterapiler genellikle melanom, akciğer kanseri ve böbrek kanseri gibi bazı kanser türlerinde etkilidir.
• Hedefe yönelik tedaviler: Kanser hücrelerindeki spesifik moleküler değişikliklere karşı geliştirilmiş ilaçlardır. Bu ilaçlar, sağlıklı hücrelere zarar vermeden doğrudan kanser hücrelerini hedef alır.
• Biyolojik ilaçlar: Kanser tedavisinde kullanılan ve genellikle immünoterapilerde kullanılan biyolojik moleküllerdir. Bu tedaviler kanser hücrelerinin büyümesini engelleyebilir veya bağışıklık sistemini aktive edebilir.

Uzmanların Görevleri

Tıbbi onkologlar, kanser tedavisinde multidisipliner bir yaklaşımla çalışırlar. Hastaların kanser tedavisi sürecini yönetir ve diğer uzman doktorlarla iş birliği içinde olurlar. Tedavi planlaması, hasta değerlendirmesi ve yan etkilerin yönetimi tıbbi onkologların temel görevlerindendir. Ayrıca, kanser hastalarının yaşam kalitesini artırmak ve tedavi süreçlerini desteklemek amacıyla beslenme uzmanları, psikologlar, ve palyatif bakım uzmanları ile birlikte çalışırlar. Kanser biyobelirteçleri gibi genetik ve biyolojik analizleri de değerlendirerek, daha kişiselleştirilmiş tedavi planları oluştururlar.

Tedavi Öncesi Hazırlık

Tıbbi onkoloji tedavisine başlamadan önce hasta kapsamlı bir şekilde değerlendirilir. Tedavi öncesi hazırlık sürecinde şunlar yer alır:

• Biyopsi ve görüntüleme: Tümörün biyopsi ile analiz edilmesi ve tümörün yayılımını değerlendirmek için PET, MRI veya CT taramaları yapılır.
• Genetik testler: Kanserin genetik yapısını ve biyolojik özelliklerini incelemek için biyobelirteç analizleri yapılır. Bu analizler, tedavinin kişiselleştirilmesine yardımcı olur.
• Hasta eğitimi: Hasta ve ailesine, tedavi süreci hakkında detaylı bilgi verilir. Tedavi sırasında karşılaşılabilecek yan etkiler ve bu etkilerin nasıl yönetileceği anlatılır.
• Fiziksel değerlendirme: Hastanın genel sağlık durumu, kemoterapi veya diğer ilaç tedavilerine başlamadan önce dikkatlice değerlendirilir.

Tedavi planlaması sırasında, hasta özelliklerine en uygun ilaç tedavisi belirlenir. Kanserin tipi, evresi, yayılımı ve hastanın genel sağlık durumu göz önünde bulundurularak kişiselleştirilmiş bir tedavi planı oluşturulur.

Tedavi Sırasında ve Sonrası Takip

Tıbbi onkoloji tedavi sürecinde hastaların düzenli olarak takibi yapılır. Tedavi süresince kemoterapinin veya immünoterapinin yan etkileri izlenir. Örneğin, bulantı, kusma, saç dökülmesi, ve enfeksiyon riski gibi yan etkiler sık görülen sorunlardandır. Tedavi sonrası takip, kanserin nüksetme riskine göre düzenlenir. Tedavi bittikten sonra hastalar, düzenli olarak taramalardan geçirilir ve yaşam kalitesini artırmaya yönelik destek tedavileri uygulanır.

Bağlantılar

Türk Kanser Derneği | Turkish Cancer Society
Kanser Savaşçıları 
Cancer Wikipedia

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Sınav: Bilgilerini Test et.

1. Radyoterapi hangi amaçla kullanılır?
a) Kanser hücrelerinin çoğalmasını hızlandırmak
b) Kanser hücrelerini yok etmek
c) Sağlıklı dokuları hedef almak
d) Cerrahi müdahale sonrası iyileşmeyi hızlandırmak

2. Tıbbi Onkoloji’nin tedavi ettiği hastalıklar arasında hangisi yoktur?
a) Akciğer kanseri
b) Prostat kanseri
c) Osteoporoz
d) Meme kanseri

3. Hedefe yönelik tedavi neyi hedefler?
a) Vücuttaki tüm hücreleri
b) Genetik mutasyonları olan kanser hücrelerini
c) Sağlıklı hücreleri
d) Bağışıklık sistemini güçlendirmek

4. Radyasyon onkolojisi hangi tür tedaviyi içerir?
a) İmmünoterapi
b) Hormonal tedavi
c) Radyoterapi
d) Cerrahi müdahale

5. Kemoterapinin en sık görülen yan etkilerinden biri nedir?
a) Kilo alımı
b) Saç dökülmesi
c) Deri döküntüsü
d) Organ büyümesi

6. İmmünoterapi nasıl çalışır?
a) Kanser hücrelerini doğrudan yok eder
b) Vücutta hormon seviyelerini düzenler
c) Bağışıklık sistemini güçlendirir
d) Kanser hücrelerinin genetiğini değiştirir

7. Brakiterapi hangi kanser türünde yaygın olarak kullanılır?
a) Akciğer kanseri
b) Meme kanseri
c) Prostat kanseri
d) Beyin kanseri

Cevaplar: (1: b, 2: c, 3: b, 4: c, 5: b, 6: c, 7: c)