İnme (Felç)

İnme (Felç) Nedir?

İnme (Felç), beyne giden kan akışının kesilmesi veya azalması sonucu ortaya çıkan ciddi bir tıbbi durumdur. Beyin hücreleri, oksijen ve besin kaynağı olmadan birkaç dakika içinde ölmeye başlayabilir, bu da kalıcı hasara veya ölüme yol açabilir. Beyin damar tıkanıklığı, beyin kanaması veya geçici iskemik atak (TIA) gibi durumlar, farklı inme türlerine yol açabilir.

İnme, dünya genelinde engelliliğin önde gelen nedenlerinden biridir ve acil tıbbi müdahale gerektirir. Erken teşhis ve hızlı tedavi, hasarın azaltılmasına ve iyileşme sürecinin hızlandırılmasına yardımcı olabilir.

Tanım ve Hizmet Kapsamı

Tıp literatüründe stroke olarak da adlandırılan inme, iskemik inme ve hemorajik inme olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır:

• İskemik İnme (Ischemic Stroke): Beyne giden kan damarlarının pıhtı veya plak nedeniyle tıkanması sonucu oluşur. Beyin damar tıkanıklığı bu kategoriye girer ve tüm inmelerin yaklaşık %85’ini oluşturur.
• Hemorajik İnme (Hemorrhagic Stroke): Beyindeki damarların yırtılması ve beyin kanaması oluşması sonucu gelişir. Yüksek tansiyon ve anevrizmalar en yaygın nedenleridir.

Ayrıca, geçici iskemik atak (TIA) olarak adlandırılan mini inme, beyne giden kan akışının kısa süreli kesilmesiyle ortaya çıkar ve genellikle kalıcı hasar bırakmaz. Ancak bu durum, ilerleyen dönemde daha ciddi bir inmenin habercisi olabilir.

Belirti ve Semptomlar

İnme (felç) belirtileri, beynin etkilenen bölgesine bağlı olarak değişiklik gösterse de en yaygın semptomlar şunlardır:

• Ani ve açıklanamayan yüz, kol veya bacakta uyuşma veya güçsüzlük (genellikle vücudun tek tarafında)
• Konuşma ve anlama güçlüğü, bilinç bulanıklığı
• Görme kaybı veya çift görme
• Şiddetli ve ani baş ağrısı (hemorajik inmede yaygındır)
• Baş dönmesi, denge kaybı ve koordinasyon bozukluğu

İnmenin belirtilerini hızlıca tanımak için FAST testi kullanılır:

• F (Face – Yüz): Yüzde asimetri var mı? (Bir taraf sarkık mı?)
• A (Arms – Kollar): İki kol aynı anda kaldırıldığında biri aşağı düşüyor mu?
• S (Speech – Konuşma): Konuşma bozukluğu var mı? Kelimeleri düzgün söyleyebiliyor mu?
• T (Time – Zaman): Bu belirtiler varsa, acilen 112’yi arayın.

Ne zaman doktora görünmeli?
Yukarıdaki belirtilerden herhangi biri ortaya çıktığında, vakit kaybetmeden acil tıbbi yardım alınmalıdır. İnme tedavisi için en kritik süre ilk 3 saattir, bu nedenle belirtileri fark eder etmez harekete geçmek hayati önem taşır.

İnme (Felç) Nedenleri

İnmenin başlıca nedenleri şunlardır:

1. Beyin damarlarının tıkanması (ateroskleroz): Atardamarların içinde kolesterol plakları birikerek kan akışını engelleyebilir.
2. Kan pıhtıları (tromboz veya emboli): Kalpte veya başka bir bölgede oluşan pıhtılar, beyne ulaşıp damarı tıkayabilir.
3. Beyin kanaması (hemorajik inme): Yüksek tansiyon, anevrizmalar veya kafa travmaları sonucu beyin içinde kanama meydana gelebilir.
4. Geçici iskemik atak (TIA): Geçici tıkanmalar, ilerleyen dönemde daha ciddi inmelere yol açabilir.
5. Kardiyovasküler hastalıklar: Özellikle atriyal fibrilasyon, kalp yetmezliği ve kalp kapak hastalıkları, pıhtı oluşum riskini artırabilir.

İnme (Felç) Risk Faktörleri

Bazı faktörler inme geçirme olasılığını önemli ölçüde artırır. Bu faktörler iki ana gruba ayrılır:

1. Değiştirilebilen Risk Faktörleri

• Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
• Sigara kullanımı
• Diyabet (şeker hastalığı)
• Yüksek kolesterol
• Obezite ve fiziksel hareketsizlik
• Alkol ve madde kullanımı
• Düzensiz ve sağlıksız beslenme

Bu risk faktörleri sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına alınabilir ve inme riski büyük ölçüde azaltılabilir.

2. Değiştirilemeyen Risk Faktörleri

• Yaş: 55 yaş üzeri bireylerde risk daha yüksektir.
• Cinsiyet: Erkeklerde daha sık görülse de kadınlarda ölüm oranı daha fazladır.
• Aile öyküsü: Genetik yatkınlık, bazı bireylerde riski artırabilir.
• Önceki inme veya TIA öyküsü: Daha önce inme geçirmiş kişilerde tekrar etme riski yüksektir.

İnme (Felç) Komplikasyonlar

İnme sonrası ortaya çıkabilecek komplikasyonlar arasında şunlar bulunur:

• Hareket kaybı ve felç: Vücudun bir tarafında tam veya kısmi felç gelişebilir.
• Konuşma ve dil bozuklukları (afazi): Konuşma, anlama veya yazma yetisinde kayıplar olabilir.
• Hafıza ve bilişsel bozukluklar: İnme sonrası bazı hastalarda demans, unutkanlık ve zihinsel yavaşlama görülebilir.
• Duygusal değişiklikler ve depresyon: İnme geçiren bireylerde anksiyete, stres ve depresyon yaygındır.
• İdrar ve bağırsak kontrol problemleri: Bazı hastalarda mesane ve bağırsak fonksiyonları etkilenebilir.
• Yutma zorlukları (disfaji): İnme sonrası bazı hastalar yutma güçlüğü yaşayabilir, bu da beslenme ve sıvı alımını etkileyebilir.

İnme sonrası komplikasyonların etkilerini en aza indirmek için erken rehabilitasyon ve fizik tedavi hayati önem taşır. İnme rehabilitasyonu, hastanın yaşam kalitesini artırmak için özel olarak planlanan bir süreçtir ve uzun vadeli takip gerektirir.

İnme (Felç) Tanı ve Tedavi

Tanı Yöntemleri

İnme (felç) tanısı, hastanın klinik belirtileri ve tıbbi geçmişine dayanarak konulur. Ancak kesin tanı koymak ve inmenin türünü belirlemek için çeşitli tıbbi testler kullanılır.

• Fizik muayene ve nörolojik testler: Doktor, hastanın reflekslerini, kas gücünü, duyusunu ve konuşmasını değerlendirir.
• Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması: Beyinde kanama olup olmadığını görmek için ilk tercih edilen görüntüleme yöntemidir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Beyindeki hasarın detaylı görüntüsünü sağlar ve iskemik inme tanısında daha hassastır.
• Manyetik rezonans anjiyografi (MRA) veya BT anjiyografi: Beyin damarlarını görüntüleyerek tıkanıklıkları veya anevrizmaları belirler.
• Doppler ultrason: Boyun damarlarındaki daralmaları ve tıkanıklıkları saptamak için kullanılır.
• Ekokardiyografi: Kalp kaynaklı pıhtıların tespitinde kullanılır, özellikle atriyal fibrilasyon şüphesi olan hastalar için önemlidir.

Kanıta Dayalı Tedavi Yöntemleri

İnmenin tedavisi, türüne bağlı olarak değişir. İskemik inme ve hemorajik inme için farklı yaklaşımlar uygulanır.

İskemik İnme Tedavisi

• Doku plazminojen aktivatörü (tPA): Pıhtıyı çözerek damardaki tıkanıklığı açan güçlü bir ilaçtır. İlk 3-4,5 saat içinde uygulanması gerekir.
• Mekanik trombektomi: Büyük damar tıkanıklıklarında özel bir cihazla pıhtının çıkarılması işlemidir. İlk 6-24 saat içinde uygulanabilir.
• Kan sulandırıcı ilaçlar (antikoagülanlar): Varfarin, heparin gibi ilaçlar tekrar pıhtı oluşumunu önlemek için kullanılır.
• Trombosit agregasyon inhibitörleri: Aspirin veya klopidogrel gibi ilaçlar, kanın pıhtılaşmasını azaltarak ikinci inme riskini düşürür.

Hemorajik İnme Tedavisi

• Kan basıncını kontrol altına almak: Yüksek tansiyonu düşüren ilaçlar, beyin kanamasının yayılmasını önleyebilir.
• Cerrahi müdahale: Anevrizma klipleme veya damar malformasyonlarının düzeltilmesi için cerrahi operasyonlar gerekebilir.
• Beyin ödemini azaltmak: Fazla sıvıyı boşaltmak için drenaj tüpleri kullanılabilir.

Önleme ve Korunma Yöntemleri

İnme riskini azaltmanın en etkili yolu sağlıklı yaşam tarzı seçimleridir:

• Kan basıncını kontrol altında tutmak (hipertansiyon yönetimi)
• Sağlıklı beslenme (düşük tuz, sağlıklı yağlar ve sebze ağırlıklı diyet)
• Sigara ve alkol kullanımını bırakmak
• Düzenli egzersiz yapmak (haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz)
• Diyabet ve kolesterol seviyelerini kontrol ettirmek
• Obeziteyi önlemek

Güncel Araştırmalar ve Gelecekteki Tedaviler

İnme tedavisinde yeni gelişmeler, hastalar için umut verici sonuçlar sunmaktadır:

• Kök hücre tedavisi: Beyin hücrelerinin kendini yenilemesini teşvik eden çalışmalar devam etmektedir.
• Genetik araştırmalar: Kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımlarının geliştirilmesi hedeflenmektedir.
• Yapay zeka ve robotik rehabilitasyon: Hareket kabiliyetini geri kazandırmak için yeni teknolojiler kullanılmaktadır.

İnme (Felç) Kendi Kendine Bakım

İnme geçiren bireyler için kendi kendine bakım stratejileri şunlardır:

• Fiziksel aktiviteleri güvenli bir şekilde yapmak
• Beslenme düzenine dikkat etmek
• İlaçlarını düzenli kullanmak
• Beyin egzersizleri ile zihinsel fonksiyonları korumak

İnme (Felç) Alternatif Tıp

Bazı alternatif yöntemler, inme rehabilitasyon sürecine destek olabilir:

• Akupunktur: Sinir fonksiyonlarını iyileştirebilir.
• Yoga ve meditasyon: Stresi azaltarak kan basıncını düşürebilir.
• Bitkisel tedaviler: Doktor önerisi olmadan kullanılmamalıdır.

İnme (Felç) Doktorlar ve Bölümler

Başa Çıkma ve Destek

İnme sonrası hastalar için destekleyici hizmetler büyük önem taşır:

• Fiziksel ve mesleki terapi
• Psikolojik destek ve grup terapileri
• Aile eğitimi ve hasta bakımı konusunda rehberlik

Doktorunuza Sormanız Gereken Sorular

• Hangi inme türünü geçirdim ve neden oldu?
• Tekrar inme geçirme riskim nedir?
• Hangi ilaçları kullanmalıyım ve yan etkileri nelerdir?
• Fizik tedavi sürecim nasıl ilerleyecek?
• Günlük yaşamımı nasıl düzenlemeliyim?

Doktorunuzdan Ne Beklemelisiniz?

İnme tedavisi için bir doktora başvurduğunuzda aşağıdaki süreçlerle karşılaşabilirsiniz:

• Kapsamlı bir muayene ve tanı testleri
• Kişiye özel bir tedavi planı oluşturulması
• Rehabilitasyon programı hakkında bilgi verilmesi
• İlaç reçetesi ve yaşam tarzı değişiklikleri için öneriler

Bu Hastalığa Hangi Doktor Bakar?

İnme tedavisinde çeşitli branşlar rol oynar:

• Nörolog: Tanı ve tıbbi tedavi sürecini yönetir.
• Fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanı: Hastanın tekrar bağımsız yaşama dönmesini sağlar.
• Kardiyolog: Kalp kaynaklı inme riskini değerlendiren doktordur.
• Beyin ve sinir cerrahı: Gerekli durumlarda cerrahi müdahaleyi yapar.

Bu Hastalık Hangi Bölüm Bakar?

İnme (Felç) hastaları şu bölümlerde değerlendirilir:

• Nöroloji Bölümü
• Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü
• Kardiyoloji Bölümü
• Beyin ve Sinir Cerrahisi Bölümü

Sonuç

İnme (felç), beyin fonksiyonlarını ciddi şekilde etkileyen ve acil tıbbi müdahale gerektiren bir durumdur. İskemik inme ve hemorajik inme gibi farklı türleri bulunan bu hastalık, erken teşhis ve hızlı tedavi ile yönetilebilir.

İnmenin belirtileri arasında yüzde ani asimetri, konuşma bozukluğu ve kol güçsüzlüğü gibi semptomlar yer alır. FAST testi, belirtileri hızla tespit etmek için etkili bir yöntemdir.

Tanı sürecinde bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve doppler ultrason gibi testler kullanılır. İskemik inme tedavisinde tPA ve mekanik trombektomi, hemorajik inme tedavisinde ise kan basıncını düşüren ilaçlar ve cerrahi müdahaleler uygulanır.

İnme riskini azaltmak için tansiyon kontrolü, sağlıklı beslenme, sigarayı bırakma ve düzenli egzersiz gibi yaşam tarzı değişiklikleri önerilir.

Erken müdahale, rehabilitasyon ve yaşam tarzı değişiklikleri ile inme sonrası yaşam kalitesini artırmak mümkündür.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

• Sağlık Bakanlığı – İnme Rehberi
• Türkiye Beyin Damar Hastalıkları Derneği
• Amerikan Kalp Derneği (AHA) – İnme Bilgileri

Sınav: Bilgilerini test et.

1. İnme belirtilerini fark ettiğinizde ilk yapmanız gereken nedir?
a) Hastayı dinlendirmek
b) Bir şeyler yedirip içmesini sağlamak
c) Hemen 112’yi aramak
d) Bekleyip düzelip düzelmediğini görmek

2. İnme risk faktörlerinden hangisi en önemlilerinden biridir?
a) Genç yaş
b) Yüksek tansiyon
c) Düşük tansiyon
d) Kafein tüketimi

3. İskemik inme neden olur?
a) Beyindeki kanamanın artması
b) Kalp hastalıkları nedeniyle damar tıkanması
c) Beyne giden bir kan damarının tıkanması
d) Tansiyonun aniden düşmesi

4. İnme sonrası rehabilitasyon sürecinde hangi bölüm en çok ilgilenir?
a) Ortopedi
b) Nöroloji
c) Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon
d) Dermatoloji

5. Hangi beslenme alışkanlığı inme riskini artırır?
a) Sebze ve meyve ağırlıklı diyet
b) Akdeniz diyeti
c) Düşük tuzlu ve sağlıklı yağlar içeren diyet
d) Fast food ve yüksek tuzlu gıdalar tüketmek

6. Hangi yaş grubu inme için daha fazla risk taşır?
a) 18-30 yaş
b) 30-45 yaş
c) 45-65 yaş
d) 65 yaş ve üzeri

7. İnme sonrası konuşma bozukluğu neden olur?
a) Beyindeki sinirlerin hasar görmesi
b) Solunum problemleri
c) Kulak enfeksiyonu
d) Düşük tansiyon

Doğru Cevaplar: (1: c, 2: b, 3: c, 4: c, 5: d, 6: d, 7: a)